Arwyr y rhyfel yn helpu i nodi diwrnod VJ 80 yn Abertawe

Mae'r cyn-filwyr, y maent i gyd yn dod o Dde Cymru, wedi dioddef adfyd yr Ail Ryfel Byd ond gwnaethant siapio ei ganlyniad trwy ddewrder, disgleirdeb ac aberth. 

Byddant yn ymuno ag arweinwyr y ddinas ac arweinwyr dinesig mewn digwyddiad Coffa 80 mlynedd ers Diwrnod VJ ddydd Gwener 15 Awst i nodi 80 mlynedd ers i Japan ildio ac ers i'r Ail Ryfel Byd ddod i ben. 

Bydd y digwyddiad, a gynhelir gan Gyngor Abertawe, hefyd yn cynnwys cynrychiolwyr o gymdeithasau milwrol yn Ne-orllewin Cymru. 

Bydd y gwesteion anrhydeddus yn cynnwys Richard Pelzer, Ron Horsey a'r Capten David Cledlyn Jones - tri chyn-filwr balch o Abertawe y mae eu gwasanaeth yn y rhyfel wedi gadael ôl parhaol ar eu bywydau a'u cymunedau.

Ganed Richard, sy'n 101 oed, yn Llansamlet a bu'n gwasanaethu gyda'r Peirianwyr Brenhinol, lle bu'n arbenigo mewn gwaith dymchwel tanddwr. Yn ystod y rhyfel, aeth i draethau Normandi ar D-Day, lle bu'n gweithio yn ystod y frwydr i ddiogelu system harbwr Mulberry - harbwr cludadwy dros dro a ddatblygwyd gan y Morlys Prydeinig a'r Swyddfa Ryfel.

Meddai Richard, "Roedd pobl yn saethu atom o bob man, gan gynnwys o gychod Ffrengig. Roeddent yn ceisio saethu at harbwr Mulberry, ond ni chyrhaeddodd rai pelenni'r targed a gwnaethant ladd gwmni llawn o beirianwyr. 

"Ar ôl D-Day, gwnaethom dreulio noson mewn garej fach ger traeth Juno.

"Collais fy ffrind gorau yno ar y traeth pan roedden ni'n gweithio ar un o amddiffynfeydd yr ymosodiad. Gwnes i drio ei helpu, ond roedd hi'n rhy hwyr - roedd e wedi marw."

Yn ddiweddarach, helpodd Richard i ryddhau carcharorion rhyfel yn Singapôr ac arhosodd yno am 18 mis i gefnogi eu hadferiad a rhoi claddedigaethau i'r rheini a gollodd eu bywydau. 

Dychwelodd i Abertawe ar ôl y rhyfel, gweithiodd ym maes adeiladu ac yn hwyrach, daeth yn ffotograffydd i'r awdurdod lleol - gan dynnu lluniau o frenhiniaeth a bywyd dinesig. 

Cafodd y Capten David Cledlyn Jones, sydd hefyd yn 101 oed, ei addysgu yn ardaloedd Dyfaty a St Thomas, ac ymunodd a'i lynges osgordd Atlantaidd gyntaf pan roedd yn 15 oed.

Trawyd ei long - y Quebec City - gan dorpido ym 1942 ond goroesodd y Capten Jones am bythefnos yn y môr a glaniodd yn Liberia ar fad achub. Gwnaeth y weithred o drugaredd a ddangoswyd gan gapten y llong danfor o'r Almaen adael ôl parhaol ar David, wrth iddo ddarparu mapiau a dŵr i'r goroeswyr. 

Yn 2017, rhoddwyd Medal yr Ymerodraeth Brydeinig iddo am hyrwyddo perthnasoedd Eingl-Almaenig. 

Bu Ron Horsey, sy'n 101 oed, yn gwasanaethu yn Ffrainc, Gwlad Belg a'r Iseldiroedd gyda'r Peirianwyr Brenhinol. 

Ar ôl y rhyfel, dychwelodd i fywyd pob dydd a gweithiodd yn Ford cyn symud i Abertawe ym 1966. Rhoddodd o'i amser am 25 mlynedd i elusen y lluoedd arfog Cymdeithas y Milwyr, Morwyr, Awyrenwyr a'u Teuluoedd, gan gefnogi cyn-filwyr eraill gyda'i ddiweddar wraig, Barbara. 

Meddai'r Cyng. Rob Stewart, Arweinydd Cyngor Abertawe, "Mae gan Abertawe berthynas falch a pharhaol â'n cymuned yn y Lluoedd Arfog, sy'n seiliedig ar barch mawr tuag at y dewrder, yr ymroddiad a'r aberth a ddangoswyd gan ein milwyr dros genedlaethau. 

"Wrth i ni agosáu at 80 mlynedd ers Diwrnod Buddugoliaeth dros Japan, rydym yn derbyn cyfle ystyrlon i fyfyrio ar un o'r cyfnodau mwyaf arwyddocaol ac anoddaf yn ein hanes. 

"Mae'r garreg filltir hon yn caniatáu i ni gofio am y rheini a wasanaethodd ar y rheng flaen yn Ewrop ac yn y Dwyrain Pell ond hefyd yr unigolion di-rif a gefnogodd ymdrech y rhyfel gartref - teuluoedd, meddygon, gwirfoddolwyr a llawer o arwyr di-glod a gyfrannodd mewn ffyrdd anfesuradwy. 

"Mae dyletswydd arnom fel cymuned i gofio eu gweithredoedd gyda diolchgarwch a gwrando ar eu straeon a'u rhannu, gan sicrhau bod eu hetifeddiaeth yn cael ei throsglwyddo i genedlaethau'r dyfodol." 

Dioddefodd Abertawe dân a ffyrnigrwydd rhyfel. 

Yn ystod y Blitz Tair Noson ym mis Chwefror 1941, cafodd y ddinas ei bomio'n ddi-baid gan Luftwaffe yr Almaen. Lladdwyd dros 230 o bobl, anafwyd dros 400 ohonynt, a chafodd llawer o adeiladau canol y ddinas eu dinistrio. 

O'r adfeilion hynny daeth gwytnwch - a daeth pobl a fyddai'n siapio hanes o gymuned De-orllewin Cymru. 

Roeddent yn cynnwys Raymond Jones o Gastell-nedd a wasanaethodd yng Nghorfflu Meddygol Brenhinol y Fyddin fel cynorthwyydd meddygol ar longau'r llu yn ystod ac ar ôl yr Ail Ryfel Byd.

Bu'n gofalu am lawer o filwyr, gan gynnwys cyn-garcharorion Japan - ac roedd rhai ohonynt yn esgyrnog ac yn dioddef o gyflyrau fel eliffantiasis.

Aeth llong Raymond i Nagasaki ar ôl y bom atomig, ac effeithiodd hyn ar ei iechyd o bosib o ganlyniad i ddod i gysylltiad ag ymbelydredd. 

Mae arwyr lleol eraill yn cynnwys Archie Thomas, sy'n 101 oed ac a aned ym Mhort Talbot, a wirfoddolodd i'r Llynges Frenhinol pan roedd yn 18 oed. 

Roedd Archie'n rhan o uned commando traeth y Llynges Frenhinol, a chafodd ei hyfforddi yn Ucheldiroedd yr Alban cyn ymladd yn yr ymosodiadau yn Sisili a'r Eidal. Cafodd ei anafu'n ddifrifol yn ystod cyrch bomio ym Messina, a bu'n gwasanaethu eto ar ôl treulio pythefnos yn yr ysbyty. 

Teithiodd i Falta, i Algeria ac i'r Aifft a bu'n rhan o'r paratoadau ar gyfer yr ymosodiad arfaethedig ar Japan. 

Bydd Kath Morris o Gastell-nedd a Gwenfron Picken o Bort Talbot - dwy fenyw y bu eu swyddi'n gyfrinachol am ddegawdau' - hefyd yn dod i'r digwyddiad coffa yn Neuadd y Ddinas yn Abertawe. 

Mae Kath a Gwenfron yn 101 oed ac roeddent yn gweithio fel datryswyr codau ym Mharc Bletchley, gan helpu i ddehongli cyfathrebiadau milwrol yr Almaen a oedd yn hanfodol i fuddugoliaeth y Cynghreiriaid. Oherwydd cyfyngiadau'r Ddeddf Cyfrinachau Swyddogol, nid oedd eu teuluoedd yn gwybod dim am eu gwasanaeth am lawer o flynyddoedd. 

Meddai'r Cyng. Cheryl Philpott, Arglwydd Faer Abertawe, "Bydd sefyll ar ran pobl Abertawe wrth i ni ddod at ein gilydd i dalu teyrnged i'r unigolion arbennig a fu'n gwasanaethu yn ystod yr Ail Ryfel Byd yn fraint ac yn anrhydedd. 

"Dangosodd y dynion a'r menywod hyn ddewrder aruthrol, gwydnwch ac urddas tawel a diwyro wrth wynebu caledi anhygoel. 

"Wrth i ni nodi 80 mlynedd ers Diwrnod VJ, mae angen i ni oedi i gofio'u dewrder ac i gynnig ein diolchgarwch a'n parch yn ddiffuant. 

"Mae Abertawe'n falch o dalu teyrnged iddynt - nid gyda geiriau'n unig ond trwy'r coffâd, y gwerthfawrogiad a'r balchder y mae eu gwasanaeth yn ei haeddi."

Mae Idwal Davies yn 98 oed ac yn dod o Borth Tywyn. Cofrestrodd pan roedd yn ifanc ac roedd yn gobeithio hedfan gyda'r RAF. 

Yn lle hynny, cafodd ei drosglwyddo i'r Fyddin lle cafodd ei hyfforddi i yrru tanciau Churchill, dysgodd gôd Morse ac ymunodd â 7fed Gwarchodlu Marchfilwyr y Frenhines yn yr Eidal. Yn y diwedd, bu'n gwasanaethu fel cigydd catrodol, sef y swydd y hyfforddodd amdani cyn y rhyfel. 

Diwrnod Buddugoliaeth dros Japan ym 1945 oedd pennod olaf yr Ail Ryfel Byd.