Ardal gadwraeth - Pen-rhys

Cyfeirnod Grid Cenedlaethol: SS 4920087950

A.O. 1:10,000 Rhif y ddalen: SS 48 NE

Rhif yr ardal gadwraeth: CA:012

Nodiadau:

Pentrefan yn cynnwys 8 aelwyd, filltir i'r de o'r A4118 ac un ar ddeg milltir i'r gorllewin o Abertawe. Mae'n sefyll ar fryn coediog o amgylch eglwys groes gerrig, gan edrych dros ehangder Bae Oxwich.

Mae'r grŵp hefyd yn cynnwys olion coediog Mwnt Normanaidd cynnar, rhagflaenydd Castell Pen-rhys o'r 12fed ganrif ar draws y dyffryn.

Mae'r fynwent â wal gerrig, sy'n cynnwys ywen hardd, yn ffurfio un ochr maes trionglog hir sy'n agored tua'r de, gyda grŵp o bedwar bwthyn ar hyd y lôn ar ei thrydedd ochr. Mae coetir aeddfed i'r dwyrain o'r eglwys yn darparu cysgod o'r cyfeiriad hwn. Mae'r lôn hon yn disgyn yn serth, rhwng cefnau uchel i'r dyffryn coediog i'r gogledd.

Mae'r adeiladau, heblaw am yr eglwys o'r 14eg ganrif, wedi'u gwneud o lechi brodorol Gŵyr, a'u waliau wedi'u rendro a'u distempro â lliw, ac maent yn cael gofal da.

Mae cymeriad ac ansawdd gweledol y grŵp yn eithriadol ac argymhellir yn gryf bod Pen-rhys yn cael ei warchod.

(Cliciwch ar y ddelwedd i weld fersiwn mwy.)